Paso (veya diş), iki parçayı birbirine vidalayarak birleştirmeye yarayan helisel yüzey formudur. Dişin tipi, açısı, derinliği ve konik olup olmaması, bağlantının tipi gibi pek çok değişiklik arz eder ancak hepsinin asli görevi "birleştirmek"tir.
Paso tiplerine kronolojik yani tarihi sırayla bakmak daha doğru olacaktır çünkü endüstrinin gelişimi ile gelişen ihtiyaçlar neticesinde bu standartlar oluşmuştur. Yani kimse canı sıkıldığı için ORFS'yi icat etmemiştir; böyle bir ihtiyaç hasıl olduğu için yeni yeni standartlar oluşmuştur. (Tabi sırf keyfi amaçla yaratılan standartlar da olabilir, ancak bunlar konu dışı)
1) Paso standartlarının atası: BSPP namı değer GAZ Diş
BSPP – British Standard Pipe Parallel (Paralel Diş)
Genellikle “G” harfi ile gösterilir (örn. G1/2”). Dişleri düzdür (paraleldir), uca doğru daralmaz. Sızdırmazlık conta veya o-ring ile sağlanır. (kendi başına sızdırmazlık sağlayamaz). Hidrolik ve pnömatik sistemlerde yaygın olarak kullanılır. Üretimi fazla teknik bilgi istemez. Her hangi bir tornacı kolayca BSPP diş çekebilir. hidroticaret.com stoklarında bulunan pek çok ürün bu standarda sahiptir. Diş açısı 55 derecedir.
3) NPT – Amerikan Standardı (National Pipe Tapered)
NPT, Amerikan ulusal boru dişi standardıdır ve konik yapıdadır. BSPT’ye benzer şekilde sızdırmazlık dişlerin sıkı teması ile sağlanır, ancak diş profili farklıdır: Zira BSP'dekşi gibi 55 değil, 60 derecedir. (Bu açı farkının teknik açıklaması oldukça uzun ve mantıklı-keyfi bir açı değişikliği yok). Açıların birbirine yakın olması ve ikisinin de konik olması sebebi ile NPT ve BSPT birbirine sıklıkla karıştırılır. İşinde uzman olmayan "hidrolikçiler" bu hatayı sıklıkla yapadursun biz hidroticaret.com olarak her zaman diş tarağı ile ürünleri kontrol etmeyi önermekteyiz. Uygulamada yanlış eşleştirme durumlarında ya kaçak oluşur ya da parçalar birbirine zarar verir. NPT bağlantılar özellikle Amerika menşeli ekipmanlarda ve endüstriyel borulamalarda yaygındır. NPTF (dryseal) gibi sızdırmazlık özellikleri artırılmış versiyonları da mevcuttur ancak Türkiye'de fazla karşılaşmıyoruz.
4) Metric Dişler (ISO Dişler)
İngiliz ve Amerikan standardının inç bazlı (insan parmağı bazlı) garip doğasını reddederek Fransız-Alman bakış açısı ile Metrik diş sistemi ISO tarafından tanımlanmıştır. Bugün dünyada en yaygın standarttır. Ölçü birimi milimetredir (örneğin: M10x1.5). Genellikle bağlantının diş çapı ve diş adımı birlikte belirtilir. Diş açısı 60°'dir (NPT'nin açısı ile aynı) Konik değil, paralel yapıdadır. Metrik dişli bağlantılar genellikle conta veya o-ring ile sızdırmazlık sağlar. ORFS, DKOL gibi modern hidrolik bağlantı sistemlerinde alt yapıyı oluşturan diş tipi çoğunlukla metrik sistemdir. Düz yapısı ve açılarının benzemesi sebebi ile metrik dişler ile BSPP dişler birbiri ile karışabilir. hidroticaret.com olarak tüm ilgililere alakadar oldukları tüm dişleri diş tarağı ile kontrol etmeye davet ediyoruz. Diş tarağı basit ama çok etkili bir araçtır ve tüm karışıklıkları önlemesi açısından çok işlevseldir.
5) UN/UNF Dişler (Unified National Fine/Coarse)
Hidrolik sistemlerdeki teknolojik gelişmelere, yüksek tonajlı pres makinelerinin icadı ve madencilik faaliyetlerinde hidroliğin daha çok kullanılması ile AŞIRI YÜKSEK BASINÇLAR İÇİN yeni bir diş standardı arayışında olan Amerikan endüstrisinin imdadına UNF yetişmiştir. UN/UNF Amerikan sisteminde kullanılan paralel diş türleridir. Diş açısı değişkenlik göstermekle birlikte genel olarak 60°'dir. UNF sofistike bir diş türüdür ve karmaşık bir sisteme sahiptir. “UN” genel adıyla geçer, “UNF” ince diş (fine), “UNC” ise kalın diş (coarse) anlamına gelir. Genellikle SAE (Society of Automotive Engineers) bağlantılarda karşımıza çıkar. Özellikle JIC bağlantılar (daha sonra bahsedeceğiz) (37° flare), UNF dişe sahiptir. Günümüzdeki ağır hizmet hidrolik sistemlerde yaygın olan bu tür, yüksek basınca dayanıklıdır ve sızdırmazlık genellikle metal-metal yüzeyler ile sağlanır. (Çünkü 1000 bar ve üzerine hiç bir sızdırmazlık elemanı dayanamaz)
İLAVE BİLGİ 1 : Paralel dişlerin partneri > ORFS – O-Ring Face Seal (SAE J1453 Standardı)
ORFS bağlantıların farkı yukarıdaki diğer bahsedilen bağlantılar gibi diş açılarıyla değil sızdırmazlık mantığı ile açıklanmaktadır. Zira ORFS, her tip paralel pasoya uygulanabilir (BSPP, metrik veya UNF). Amaç yüksek basınçlı sistemlerde maksimum sızdırmazlık sağlamaktır. Erkek fittingin düz yüzeyinde bir o-ring bulunur; bu yüzey, karşı parçanın metal yüzeyiyle sıkı temas eder.Sızdırmazlık dişten değil, o-ring temasından sağlanır. Bu nedenle diş tipinin konik veya paralel olması fark etmez, çünkü görevleri sadece mekanik sabitlemedir. ORFS sistemleri özellikle hidrolik silindir çıkışları, yüksek darbeli sistemler, mobil hidrolik uygulamalar gibi zorlayıcı alanlarda tercih edilir.
İLAVE BİLGİ 2 : UNF'nin partneri > JIC – Joint Industry Council (37° Flare) Bağlantılar
JIC bağlantılar, SAE J514 standardına göre tanımlanmış, yüksek basınç dayanımlı, konik yüzeyli sızdırmazlık sağlayan sistemlerdir. UNF bağlantılar kısmında bahsettiğimiz bu JIC bağlantıları diğer bağlantılardan ayıran en önemli özelliği sökülüp takılabilir şekilde olmasıdır. Hatırlarsanız diğer konik pasoların sök-taka pek uygun olmadığından bahsetmiştik. İşte JIC bu problemi ortadan kaldırması için üretilmektedir. Diş tipi olarka UNF'yi kullanmaktadır. (örneğin: 7/16-20 UNF). Sızdırmazlık, erkek ve dişi parçaların uçlarındaki 37° açıyla konik işlenmiş yüzeylerin metal-metale temas etmesiyle sağlanır. Bu sistemde conta yoktur, sızdırmazlık sadece yüzey kalitesine ve sıkma torkuna bağlıdır. Çok yüksek basınçlarda dahi kullanılabilir, bu nedenle uçak sanayi, mobil iş makineleri ve bazı özel hidrolik devrelerde tercih edilir. Yüzey işçiliği çok önemlidir; hassas işlenmemiş parçalar kaçak yapar. Aşırı sıkıldığında konik yüzeyler deforme olabilir, bu da kalıcı sızdırmazlık problemleri yaratır. hidroticaret.com olarak deneyimlerimize göre yorumumuz şudur ki UNF'nin karakteristik özelliğini daha net gösterir şekilde uzmanlıkla üretilmesi gereken bu diş tipi bir makinede ne kadar çok kullanılmışsa o makine o kadar kaliteli ve yüksek basınca uygun bir makinedir.